تغذیه و آبیاری گلخانه
تغذیه و آبیاری گیاهان در گلخانه
یکی از عوامل مهم و اثرگذار در کیفیت رشد و، باردهی و سلامت گیاهان، نحوه و میزان آبیاری آنها است. برای انتخای بهترین سیستم آبیاری و بستر کشت، عواملی چون کیفیت و مقدار آب در دسترس، نیاز آبی گیاه، شرایط جوی و نوع سیستم گلخانه، هزینه و توان مالی و … اهمیت دارند. بهترین روش موجود برای آبیاری در بسترهای خاکی و آبکشت، روش آبیاری قطرهایست. شکل 3‑26، تصویری از نوارهای نایلونی آبیاری قطرهای در بستر کشت خاکی را نمایش میدهد.
شکل 3‑26 نوارهای نایلونی آبیاری قطرهای
از مزایای سیستم آبیاری قطرهای موارد زیر را میتوان برشمرد:
الف – صرفهجویی در مصرف آب و انرژی
ب – افزایش کیفیت رشد گیاه و بازده بیشتر محصول
پ – کاهش زیان وارده به گیاه در اثر شوری آب
ت – امکان تزریق کودها و سمهای محلول همراه با آبیاری
ث – جلوگیری از رویش علفهای هرز
ج – صرفهجویی در نیروی انسانی
چ – افزایش راندمان آبیاری
تعیین میزان آب مورد نیاز گیاه و فواصل زمانی آبیاری آن نیز یک معیار مهم در فرآیند آبیاری است. محاسبه میزان آب مورد نیاز گلخانه و فواصل زمانی آبیاری آن به اعمال پارامترهایی چون تبخیر و تعرق پتانسیل، شرایط جوی و ارتفاع گلخانه از سطح دریا، شدت تابش خورشید، سرعت وزش باد و نیازآبی گیاه بستگی دارد. جدول 3‑4، نیاز آبی برخی از گونههای گیاهی را نمایش میدهد.
جدول 3‑4 نیاز آبی برخی از گونههای گیاهی
نوع گیاه | نیاز آبی (Lit/m2) |
محصولات گلدانی که روی سکو تولید میگردد مانند سنیره و آزالیا | 16 |
گیاهان باغچهای | 21 |
گیاهان گلدانی آپارتمانی | 21 |
داودی گلدانی | 63 |
رزها | 5/29 |
گوجه فرنگی | 5/10 |
نشاءها | 5/8 الی 5/10 |
جدول 3‑4، اطلاعاتی را در خصوص عناصر غذایی اصلی گیاهان ارائه میدهد. این عناصر باید بر اساس نوع گونه گیاهی و شرایط گلخانه و بستر کشت آن، برای گیاه فراهم شوند. برخی از این عناصر به صورت آنیون و برخی دیگر به صورت کاتیون برای گیاه قابل جذب هستند. کمبود یا بیشبود هر یک از این عناصر، میتوان اثرات سوئی بر رشد و باردهی گیاه داشته باشد. عدم تنظیم مناسب این عناصر در تغذیه گیاهان علائمی دارد که از جمله آنها میتوان به تغییر شکل و فرم اندامهای گیاه، تغییرات در رنگ بافتهای قسمتهای مختلف گیاه، تغییر در استحکام اندامهای گیاه و … اشاره کرد. به طور مثال، اکثر گیاهان با دریافت محلول غذایی با ترکیبی مطابق آنچه در جدول 3‑5 آمده است، به خوبی رشد خواهند کرد.
در بسترهای آبکشت و هواکشت، که تغذیه گیاه تماما از طریق محلولهای تزریق شده به سیستم انجام میشود، تهیه و تنظیم کودهای متناسب با نوع گیاه و تزریق مناسب آنها به سیستم اهمیت فراوانی دارد. همچنین PH محلول، EC محلول و ظرفیت کاتدی بستر کشت و محلول، تاثیر بسزایی در میزان جذب محلولهای مغذی توسط گیاه دارد و لازم است تا این پارامترها، در محلول تغذیه گیاهان به دقت تنظیم شوند. در گلخانههای صنعتی با بسترهای آبکشت و هواکشت، از دستگاههای هوشمند موسوم به تزریق کود[1] برای تنظیم دوز کود و سایر پارامترهای محلولهای غذایی استفاده میشود. این تجهیزات همچنین قابلبیت تنظیم زمان و حجم آبیاری را نیز دارا هستند و فرآیند آبیاری و کوددهی گیاهان را بسیار ساده و دقیق میسازند. شکل 3‑27، تصویری از یک دستگاه خودکار تزریق کودهای محلول را نمایش میدهد.
شکل 3‑27 دستگاه خودکار تزریق کودهای محلول
جدول 3‑5 عناصر غذایی اصلی و نقش آنها در گیاهان و منابع تامین آنها
نام عنصر | نقش عنصر در گیاه | منبع تامین |
کربن (C) | در ساختمان کربوهیدراتها و در فوتوسنتز مورد نیاز است | هوا |
هیدروژن (H) | فشار اسمزی را متوازن مینماید، در بسیاری از واکنشهای بیوشیمیایی دخالت داشته و در ساختمان کربوهیدارتها نیز شرکت میکند | آب |
اکسیژن (O) | در ساختمان کربوهیدارتها و تنفس گیاه نقش دارد | آب و هوا |
نیتروژن (N) | در ساختمان پروتئین، کلروفیل و اسید نوکلتیک شرکت دارد | بستر کشت |
فسفر (P) | در انتقال و چرخه انرژی نقش اساسی دارد | بستر کشت |
پتاسیم (K) | در فوتوسنتز، انتقال کربوهیدراتها و ساخت پروتئینها نقش اساسی دارد | بستر کشت |
کلسیم (Ca) | در ساختار دیواره سلولی و نفوذپذیری نقش دارد | بستر کشت |
منیزیم (Mg) | فعال کننده آنزیمی و از عناصر تشکیل دهنده کلروفیل است | بستر کشت |
سولفور (S) | از اجزاء مهم تشکیل دهنده پروتئین گیاهی است | بستر کشت |
بور (B) | در انتقال قندها و متابولیسم کربوهیدارتها نقش دارد | بستر کشت |
کلر (Cl) | در عمل تولید اکسیژن در فرآیند فوتوسنتز نقش دارد | بستر کشت |
مس (Cu) | یک کاتالیزور برای تنفس است و جزئی از ترکیب آنزیمهای مختلف به حساب میآید | بستر کشت |
آهن (Fe) | در تشکیل کلروفیل و آنزیمها برای انتقال اکسیژن نقش دارد | بستر کشت |
منگنز (Mn) | در کنترل سیستمهای اکسیداسیون و احیاء فوتوسنتز نقش دارد | بستر کشت |
مولیبدن (Mo) | در تثبیت ازت و تغییرات در آمونیوم نقش دارد | بستر کشت |
روی (Zn) | در تنظیم آنزیمهای موثر در فعالیت متابولیک نقش دارد | بستر کشت |
جدول 3‑6 مثالی از غلظت یونهای یک محلول غذایی متعادل
نام یون | نوع یون | میزان مناسب |
نیترات (NO3–) | آنیون | 50 الی 70 درصد از آنیونها |
فسفات (H2So4–) | آنیون | 3 الی 20 درصد از آنیونها |
سولفات (So42-) | آنیون | 25 الی 40 درصد از آنیونها |
پتاسیم (K+) | کاتیون | 30 الی 40 درصد از کاتیونها |
کلسیم (Ca2+) | کاتیون | 35 الی 55 درصد از کاتیونها |
منیزیم (Mg2+) | کاتیون | 15 الی 30 درصد از کاتیونها |
[1] Fertilizer Injector