گازهای مورد نیاز گلخانه

غلظت گازهای محبوس در گلخانه

غلظت گازهای موجود در فضای گلخانه، تاثیر بسیار زیادی بر عملکرد گیاهان و میزان تولید محصول دارد. برای رسیدن به ایده ­آل­ترین شرایط از نظر ترکیب گازهای موجود در گلخانه، لازم است تا با استفاده از حسگرهای گاز، غلظت گازهای مختلف به صورت دائمی پایش شده و برای تنظیم ترکیب آن­ها در محیط گلخانه، اقدامات مناسبی از جمله هوادهی بوسیله پنجره، تزریق گازهای لازم از طریق کپسول یا سایر تجهیزات، خارج کردن عامل تولید گازهای سمی از محیط گلخانه و … صورت پذیرد.

اکسیژن، CO2 و CO، از جمله مهمترین گازهای موجود در فضای گلخانه هستند. حفظ غلظت گاز اکسیژن در حالت مطلوب، به منظور حفظ عملکرد صحیح تجهیزات گرمایشی، تنفس گیاهان در شب و حفظ سلامت کارکنان گلخانه ضروریست. کمبود این گاز را می­توان با استفاده از روش­های گوناگون هوادهی در گلخانه جبران نمود. گاز CO، از سوختن ناقص مواد سوختی در تجهیزات گرمایشی حاصل می­شود و باعت آسیب به بافت­های گیاه و مختل شدن عمل تنفس و فوتوسنتز گیاهان می­گردد. برای کاهش غلظت گاز CO نیز از روش­های هوادهی استفاده می­شود.

گاز CO2

به طور متوسط، حدود 5% الی 10% از جرم گیاهان را گاز CO2 تشکیل می­دهد. این گاز در فرآیند فوتوسنتز، با آب ترکیب شده، مواد لازم برای رشد گیاه را تشکیل می­دهد، همچنین مواد قندی را در گیاه ذخیره می­سازد. غلظت بالا یا پایین این گاز تاثیر مشهودی بر عملکرد بوته­ ها دارد. در غلظت­های کمتر از 200 ppm عمل فوتوسنتز به طور کامل متوقف شده و غلظت­های بالای 2000 ppm نیز هم برای گیاه و هم برای کارکنان گلخانه مسمومیت­زا است. غلظت گاز CO2 در هوای آزاد در حدود 340ppm است. برای رسیدن به حداکثر عملکرد گیاهان، لازم است تا میزان غلظت این گاز به نقطه اشباع برسد. غلظت اشباع CO2 برای اکثر گیاهان گلخانه­ای در حدود 1000 الی 1500 ppm است. به طور مثال در بوته کاهو، افزایش غلظت گاز CO2 تا 1600 ppm، باعث افزایش 31% تولید محصول می­شود؛ در بوته گوجه فرنگی، افزایش غلظت گاز CO2 تا 1000 ppm، باعث افزایش 48% تولید محصول می­شود؛ در بوته خیار، افزایش غلظت گاز CO2 تا 1000 ppm، باعث افزایش 23% تولید محصول می­شود.

افزایش غلظت گاز CO2 در محیط گلخانه را می­توان با استفاده از روش­هایی چون سوزاندن مواد نفتی، استفاده از کپسول گاز CO2 خالص، تجزیه مواد آلی (نظیر کودهای کمپوست و ترکیبات موجود در خاک)، استفاده از یخ خشک یا نصب تجهیزات تزریق گاز CO2 در محیط گلخانه انجام داد. در هنگام تزریق گاز CO2 در گلخانه، باید تمامی دستگاه­ های هواساز، برودتی و حرارتی، رطوبت­ساز و پنجره­ ها غیر فعال باشند و هوای داخل گلخانه از محیط بیرون ایزوله باشد تا گاز تزریق شده به گلخانه، از فضای گلخانه خارج نشود و به خوبی در دسترس گیاهان قرار گیرد. به دلیل بیشتر بودن چگالی CO2 نسبت به سایر گازها و نشست آن در سطح زمین، بهتر است تزریق آن از بالای بوته، در نزدیکی اندام­های گل­زا و سرگل­های بوته و توسط تجهیزات مرتبط انجام بگیرد.شکل ‏3‑10، تصویری از یک دستگاه تزریق گاز CO2 در محیط گلخانه را نمایش می­دهد.

شکل ‏3‑11 دستگاه تزریق گاز CO2

گازهای سمی

جدول ‏3‑3، اطلاعاتی را در خصوص گازهای سمی مهم درون گلخانه نمایش می­دهد. علائم مسمومیت ناشی از حضور گازهای سمی عبارتند از: کلروز برگ­ها، تغییر شکل اندام­های سبز، کم شدت ویتامین­­ها، حساسیت به بیماری­ها، کاهش رشد و نمو و … .

جدول ‏3‑3 گازهای سمی مهم درون گلخانه